MEZOEZA'S (Hebreeuws: Mezoezot) 

 Het Hebreeuwse woord ‘mezoeza’ betekent letterlijk ‘deurpost’. Het woord verwijst naar een metalen kokertje dat een rolletje perkament bevat, waarop de tekst van  Deuteronomium 11:13-20 staat. De laatste zin luidt: ‘Schrijf ze op de mezoeza’s van uw huis en op de poorten van de stad’. De mezoeza brengt volgens Spreuken 8:34 geluk: ‘Gelukkig is elk mens die naar mij [God] luistert, dag in dag uit bij mijn woning staat, de wacht houdt bij de mezoeza’s aan mijn deurposten’.

Mezoeza’s hangen in en aan huizen waar Joden wonen. Wonen er in een huis ook anderen - zoals bijvoorbeeld in een flatgebouw, waar meerdere gezinen wonen - dan hangt aan de voordeur (buitendeur) geen mezoeza. Mezoeza's worden bevestigd aan de rechter deurposten, enigszins diagonaal, ongeveer op ooghoogte. De achterkant van de mezoeza bevat een kleine ronde opening, waarin het Hebreeuwse woord Sjaddaj, Almachtige, staat geschreven. Mezoezakokertjes zijn er in velerlei uitvoeringen.

Traditioneel hangt aan elke rechter deurpost van een kamer een mezoeza, behalve aan ‘kamers’ zoals een wc of badkamer. Tegenwoordig hangt er vaak alleen één aan de voordeur of helemaal geen. Als die wel aanwezig is, symboliseert de mezoeza het Jodendom als religie en / of de verbondenheid met het Joodse volk. De door ons gefotografeerde 56 mezoeza’s hangen alle aan de voordeuren van huizen, die bereikbaar zijn vanaf de straat zonder het huis binnen te gaan. Ze maken deel uit van de publieke ruimte. Indien we alle huizen in de Rivierenbuurt waren binnen gegaan, hadden we er veel meer gevonden.

Volgens het Digitaal Monument Joodse Gemeenschap in Nederland is de familie van Amerongen – vader Philippus, moeder Paula en dochter Rosa – op 2 april 1943 in Sobibor omgebracht. Op Deurloostraat 39 1-hoog hangt nu (2009-2010) geen mezoeza meer. Het is mogelijk dat een enkele door ons gefotografeerde mezoeza nog uit de oorlog stamt, of zelfs uit de tijd daarvoor. Maar waarschijnlijk is dat niet. 

Toen we een keer een mezoeza aan het fotograferen waren, kwam de bewoner naar buiten om te vragen wat we deden. We legden ons project aan hem uit. De bewoner bleek geen Jood te zijn en vroeg wat dat kokertje betekende. We vertelden hem wat een mezoeza was. “Het is dus een ingezegend huis”, zei hij, “dan laat ik dat ding zeker zitten”. In het algemeen wonen er achter de 56 gefotografeerde mezoeza’s één of meerdere Joden, maar in dit geval dus niet. Hoeveel Joden er in totaal in de Rivierenbuurt wonen weten wij niet. Maar het zijn er heel wat meer dan het aantal door ons gefotografeerde mezoeza’s.

“Voor de moderne Jood is de mezoeza uitgegroeid tot één van de belangrijkste symbolen van Joodse identificatie. Het is waarschijnlijk het meest gebruikte hedendaagse Joodse symbool. Joden bevestigen het niet alleen op de deurposten van hun huizen, maar dragen miniatuur replica’s vaak aan halskettingen [en armbanden] of als dasspelden en manchetknopen. Velen zien het als een amulet (talisman) dat (die) geluk brengt. Voor anderen is het een symbool van Joodse loyaliteit of de naleving van de ge- en verboden.” (Alfred J. Kolatch. The Jewish book of Why. Jonathan David Publishers, New York, 1981, p. 118).

| Meer . . .